Borsada yatırım yaparken, aşağıda gösterilen kurallara uyarsanız, yatırımlarınızdan sağlıklı sonuçlar elde edebilirsiniz:
| Kural | Açıklama |
|---|---|
| Kaybedebileceğinizi bilerek işlem yapın | Bir hisseye yatırım yaparken, paranızın bir kısmını kaybedebileceğinizi ve kaybedeceğiniz paranın ne kadar olabileceğini bilerek işlem yapın. Kazanma ve kaybetme olasılığınız eşittir. Ancak, şirket seçerken yaptığınız temel ve teknik analiz, şirketin mali yapısının sağlamlığı kazanma olasılığınızı artıracaktır. |
| Yatırım için ayırdığınız para ile yatırım yapın | Kısa sürede ihtiyacınız olabilecek veya farklı amaçlar için ayırdığınız parayı hisse almak için kullanmayın. "Aldığım hisselerle hemen kar eder sonra yerine koyarım" düşüncesiyle yapılan işlemler sağlıklı sonuçlar vermeyecektir. Bu durum, zihnen rahat olmayan ve kaybetme korkusu ile işlem yapan yatırımcı açısından oldukça olumsuz bir durum yaratacaktır. |
| Rahatsızlık veren işlemlerden kaçının | Borsada yaptığınız herhangi bir işlem huzurunuzu kaçırıyorsa ve sürekli aklınızda bir endişe taşıyorsanız, o pozisyonu mutlaka kapatın. |
| İlk işlemlerinizi düşük miktarlarla yapın | Borsadaki ilk işlemlerinizi küçük miktarlarla yapın. Daha çok BIST30 hisselerini tercih etmeye çalışın. Zamanla tecrübeniz arttıkça BIST100 ve diğer hisselerle işlem yapın. |
| Gerektiğinde ara verin | Sürekli olarak her işlem günü alım satım yapan ve piyasayı sürekli ekran başından takip eden yatırımcıların, hatalı karar oranları arttığında belirli bir süre için işlemlere ara vermeleri, daha sağlıklı sonuçlar elde etmelerini sağlayacaktır. |
| Ani kararlar vermeyin. | Hisse alım ve satım kararlarınızı sağlıklı bir ortamda ve sakin kafayla almaya çalışın. Özellikle, piyasalar açıkken ani haber ve gelişmelerin etkisinde kalıp aldığınız işlem kararları hata yapma şansınızı artırır. |
| Sürü psikolojisine kapılmayın | Piyasanın yükseliş dönemlerinde treni kaçırdım mantığıyla düşünmeden yapılan yüksek fiyatlı alımlar veya düşüş dönemlerinde çok fazla zarar ederim korkusuyla panikle yapılan satışlar genellikle olumsuz sonuçlanmaktadır. Kendi çalışmalarınıza uygun satış ve zarar kes seviyelerini takip ederek bu değerlere göre işlem yapmak daha faydalı olacaktır. |
| Kararlı olun | Hisse alım ve satımı yaparken, kendi kararlarınıza göre hareket edin. Dışarıdan gelen etkilere değil kendi araştırmalarınıza itibar edin. |
| Gerektiğinde işlem yapın | Her gün mutlaka işlem açmak zorunda olmadığınızı bilin. Doğru zamanda alım ve satım yapmak için sabırla beklemeyi öğrenin. |
| Limitli fiyat emri verin | Özellikle kısa vadede işlem yaparken, limitli fiyat emirleri kullanmayı tercih edin. Hisse hakkında yeterli araştırmayı yaptıysanız ve temel analiz esaslarına göre uygun durumdaysa, ucuza almak için çok fazla çaba sarfetmeyin. |
| Aşağı doğru ortalama yapmayın | Elinizde bulunan bir hisse ucuzladığında ek alımlar yaparak maliyetinizi düşürmeye çalışmayın. Fiyat düşerken, hiçbir zaman ortalama yapılmamalıdır. Uygun zarar kes seviyesi kullanarak mevcut hisselerin satışı daha doğru bir tercihtir. Çünkü, düşüşün hangi seviyeye kadar devam edebileceği bilinemez. Fiyat yükselirken ek alım yapmak daha karlı olacaktır. |
| Kademeli alım yapın | Herhangi bir hisseyi alırken, o hisse için ayırdığınız tüm para ile tek seferde alım yapmayın. Alım işlemini kademeli olarak ve zamana yayarak yapın. İlk alımdan sonra, yükseliş hareketinin doğruluğunu ve devam edip etmediğini kontrol edin. Sonuçlar olumlu ise, alıma devam edin. |
| Zararı kesin | Fiyat düştüğünde, önceden belirlediğiniz zarar kes seviyesine ulaştığında satış yapın. Zarar kes satışı yapmak, yaptığınız hatayı telafi etmek değil, piyasa hareketleri istediğiniz yönde olmadığında aldığınız tedbiri uygulamaya koymaktır. Burada önemli olan, açtığınız işlemlerde olumlu sonuçlananların sayısını artırarak kar etmektir. |
| Beklenenin tersini yapın | Piyasada beklenen bir gelişmenin tepki görmemesi al/sat sinyali olarak kabul edilebilir. Beklenen olumlu bir haber açıklandığında, fiyatların yükselmemesi düşüş, olumsuz bir açıklandığında fiyatların düşmemesi yükselişle sonuçlanabilir. |
| Tepe ve dip noktaları işlemleri | En tepede satış, en dipte alıp yapmak için uğraşmayın. Bu seviyeler her zaman aynı kalmayabilir. Direnç ve destek noktaları akıllı para tarafından küçük yatırımcı davranışlarına göre takip edildiğinden, tepe noktasında satış ve dip noktasında alım yapmak her zaman dilediğimiz sonuçlara ulaşmamızı sağlamayabilir. |
| Beklentileri alma, gerçeği satma | Yaygın olarak kabul gören, bir hisse için olumlu beklenti varsa almak beklentiler gerçekleştiğinde satmak yöntemini her durumda kabul etmek mümkün olmayabilir. Küçük yatırımcıların piyasada dolaşan beklenti söylentilerinin gerçekliğini tam olarak bilememesi senaryonun beklendiği şekilde gerçekleşmesini engelleyebilir. Ayrıca, beklenti ve söylentilerin herkese ulaştığı kabul edildiğinde, piyasa tepkisinin önceden gerçekleştiğini de dikkate almak gerekebilir. |
| Seviyeli kar almayı bilin | Bir hisseyi satın aldığımızda öncelikli olarak kendimize bir satış hedefi koymalıyız. Ayrıca, kendimizi yüksek zararlardan korumak amacıyla, hisse fiyatı satış hedef fiyatımıza gelmeden bir veya daha fazla seviyede belirli oranlarda kar satışı yapmak faydalı bir yaklaşım olacaktır. |
| Küçük hesaplar yapmayın. | Seçtiğiniz hissenin yükseleceğine gerçekten inanıyorsanız ucuz almaya çalışmayın. Piyasa fiyatının 1000 lira altında almaya çalışırken hisseyi kaçırabilirsiniz. Bir kaç kademe ucuz almaya çalışmak bazen çok önemli fırsatların kaçmasına neden olur. Kararlı olun. Karar verdiğiniz zaman beklemeyin, uygulayın. |
| İçinde bulunduğunuz trendleri izleyin. | Fiyat trendi en iyi dosttur. Bir hissenin uzun trendi, orta vadeli trendi ve kısa vadeli trendi hakkında bilginiz olmalıdır. Bazen biri yukarı, diğeri aşağı doğru olabilir. Hangi zaman zaman diliminde alım satım yapmak istediğinizi tayin etmelisiniz. |
| Trend dönüşlerini kollayın. | Bazı spekülatörler alım satım kararlarını oluştururken dikkatlerini bu noktaya toplarlar. Fiyatın trend çizgisi dışına çıkması ve orada kendini ispat etmesi çoğunlukla trend dönüşünü ortaya koyar. Yükselen çizginin aşağı doğru geçilmesi sat, alçalan çizginin yukarı doğru geçilmesi al sinyali sayılır. |
| Fiyat hareketleri ile birlikte işlem miktarlarını da izleyin. | Fiyat ile işlem miktarının birlikte artması, alış sinyalidir. Yükselişin devam edeceğini gösterir. Fiyat azalırken işlem miktarının artış göstermesi satış işaretidir. Kararsız fiyat hareketlerinde miktar artıyorsa fiyatın yönü belli olana kadar bekleyin. |
| Pazarın değişen momentumuna bakın. | Eğer borsa her gün yükseliyor fakat yükseliş her gün daha azalıyorsa bu pazarın aşağı döneceğini gösterir. Momentum zayıflamaktadır. Borsa günlerdir düşüyor fakat düşüş hızı gün geçtikçe azalıyorsa yön değiştirme zamanı yaklaşmaktadır. Pazarın momentumu artmaktadır. |
| Kuvvetli hareketlerin ardından düzeltme geleceğini unutmayın. | Bir hisse kısa zamanda çok hızlı yükselmişse alım için gerilemesi beklenmelidir. Bazen bu gerileme toplam yükselişin yüzde 60'ına varabilir. Hızlı bir düşüşte satış kararı alındıysa düzeltme yaparak fiyatın biraz yükselmesi beklenir. |
| Alım/satım kararlarınızı o günkü fiyata dayandırmayın. | Fiyat çok düştü, artık düşmez veya çok yükseldi artık yükselmez sanmayın. Fiyatların alt ve üstüne kendiniz sınır koymayın. Çünkü fiyatlar sınır tanımaz. Bir kaç senede hiç ummadığınız kadar yükselebilir veya alçalabilir. |
| Şirket alırken çok iyi inceleme yapın. | Alım yaptıktan sonra beklemeyi bilin.Yatırım yaptığınız şirketin temel analizi sağlamsa, fiyatın düşmesini fazla dikkate almayın. |
| Sosyal medyada önerilen şirketlerden uzak durun | Sosyal medyada sürekli haber paylaşılan ve önerilen şirketlerden, kendi çalışmalarınızla portföyünüze katmayı düşündükleriniz hariç, uzak durmaya çalışın. |
| Halka açıklık oranlarını dikkate alın | Halka açıklık oranı çok yüksek olan şirketlere yatırım yaparken dikkatli olun. |
| Yönetim ve mali yapısı sağlam şirketleri tercih edin | Yönetim, mali yapısı ve yatırımlarıyla gelecek vadeden şirketleri tercih etmeye çalışın. |
| Şirketlerin endekse göre getirisini dikkate alın | Endeks yükselirken endeks üzerinde getiri getirecek şirketleri tercih edin. |
| VIOP işlemlerinde çok dikkatli olun | VIOP işlemleri, yüksek risk ve yüksek getiri potansiyeli barındıran işlemlerdir. Bu nedenle, VİOP'ta işlem yapmadan önce bu piyasanın işleyişini ve risklerini iyi anlamak önemlidir. Aynı miktarda para ile spot piyasaya göre daha fazla hisse senedi alımı yapılabilir, ancak yapılacak kar oranı yüksek olsa bile zarar da aynı oranda yüksek olacaktır. |
Borsadaki bir şirkete yatırım yapmadan önce, aşağıdaki konuları dikkate almanız kararlarınızın daha sağlıklı olmasını sağlayacaktır:
| Konu | Açıklama |
|---|---|
| Likidite unsuru | Özellikle güniçi işlem yapmak için işlem hacmi yüksek olan hisseler tercih edilmelidir. BIST 30 içinde yer alan şirketlerin likiditesi daha yüksektir. |
| Mali yapı, gelir ve karlılık | Bir şirket için en önemli unsur mali yapısının güçlü olması ve gelir ve kârlılığının sürekli artmasıdır. |
| Uzun vadeli yatırım | Borsada gerçekleştirilen işlemlerde uzun vadeli yatırım tercih edilmelidir. Özellikle yeni ve tecrübesiz yatırımcılar için, riski en düşük seviyede tutmak açısından önemli bir yöntemdir. Aynı zamanda, seçilen şirket sağlam bir mali yapıya sahip olmalı ve karını artırmalıdır. Böylece, şirketin uzun vadede kar etme olasılığı oldukça yüksektir. |
| Kısa vadeli yatırım | Yatırım yapılan şirketin mali yapısı ne kadar güçlü olursa olsun, kısa sürede kar etme amacıyla yapılan işlemlerde yatırımcının kâr etme olasığı daha düşüktür. Kısa süreli alım ve satım işlemlerinde anlık haber ve gelişmeler etkili olduğundan, bu konulara akıllı paranın erişimi ve tepkisi daha hızlı olacağından, küçük yatırımcıların bu sistemde kar elde etmesi oldukça zordur. |
| Şirket ve hisse değeri dengesizliği | Düzenli olarak karını artıran şirketler yatırımcısına uzun vadede düzenli gelir sağlar. Ancak, bazı dönemlerde şirketin durumu ile hissenin fiyatı arasında dengesizlik oluşabilir. Hisse fiyatı bazen şirket mali verilerine göre ileride bazen de geride kalabilir. Yatırımcılar bu dengesizliği dikkate alarak hareket etmelidir. |
| Hisse fiyatı | Bir hissenin fiyatını yatırımcı talebi belirler. Talep şirketin kârındaki düzenli artış ve yapılan yatırımlar sonucu elde edebileceği yüksek kar beklentisidir. Bunun dışındaki gelişmeler, özellikle spekülatif ve manipülatif yaklaşımlar açısından, dikkatli bir şekilde incelenerek yatırım kararları verilmelidir. |
| Sermaye artırımı | Şirketler bedelsiz veya bedelli sermaye artırımı yapabilirler. Biriken geçmiş yıl kârlarını sermayeye ilave ederek bedelsiz sermaye artırımı, finansal yapısını güçlendirmek veya düşük maliyetle yatırım yapmak için bedelli sermaye artırımı yapılabilir. |
| Temettü veya bedelsiz hisse | Bir şirket ancak kar ediyorsa nakit temettü veya bedelsiz hisse verebilir. Şirket, elde ettiği karı sermayesine ekleyerek ortaklara bedelsiz hisse, doğrudan dağıtarak nakit temettü vermiş olur. |
| Fiyat dalgalanmaları | Bir hissenin fiyatı tavan yaptığı günün ertesi günü taban yapıyorsa veya benzeri büyüklükte ters yönlü dalgalanmalar gösteriyorsa, muhtemel spekülatif veya manipülatif işlemlerden dolayı, bu hisseye yatırım yaparken daha dikkatli davranılması önerilir. |
Borsadaki bir şirkete yatırım yapmadan önce, aşağıdaki ipuçlarını dikkate almanız kararlarınızın daha sağlıklı olmasını sağlayacaktır:
| Yatırıma başlamadan önce ilk kural, öncelikle avantajlı bir alım satım sisteminin nasıl oluşturulacağını öğrenmeniz gerektiğidir. |
| Pozisyona girişler, çıkışlar ve risk yönetimine ilişkin kuralları içeren tam bir yatırım planınız yoksa, bir plan oluşturana kadar yatırım serüveninize ara verin. |
| Kendi fikirlerinizi, önyargılarınızı veya tahminlerinizi değil, planınızı, sisteminizi, sinyallerinizi, grafiğinizi ve fiyat hareketlerinizi alıp satın. |
| Yüzde 100 anlamadığınız hiçbir şeyin alım satımını yapmayın. Riski ve bunların nasıl çalıştığını anlayana kadar vadeli işlemler, forex, kripto para birimleri veya opsiyonlarla işlem yapmayın. |
| Zaman diliminizdeki trend doğrultusunda yatırım yapın. |
| Olması gerektiğini düşündüğünüz şeyleri değil, olanları alıp satın. |
| Kârlılık için pozisyona giriş ve çıkışları optimize eden sinyaller oluşturun. |
| Yatırım stratejinizi, ilerledikçe gelişen risk/ödül oranına göre yönetin. |
| Yükseliş trendlerinde, düşüş trendlerinin dışında kalan uzun pozisyon sinyallerini arayın veya kısa pozisyona geçin. |
| Yalnızca avantajlı durumdayken alım satım yapın. |
| Tek bir işlemde asla toplam işlem sermayenizin yüzde 1'inden fazlasını kaybetmeyin. |
| Pozisyon boyutlandırmanızı doğru yapın. Pozisyon büyüklüğünüzü kendinize göre belirlemek için zarar durdurma seviyeniz ve volatilitenizle işe başlayın. |
| İflas riskinden kaçının. |
| Çeşitlendirilmiş bir yatırım sistemi, yalnızca tek bir varlık sınıfına aşırı maruz kalma riskini sınırlayabilir. |
| Bir pozisyona girişteki ödül beklentiniz her zaman zarar durdurma seviyenizdeki riskin en az iki katı olmalıdır. Ödül, alınan riske değmelidir. |
| Büyük kayıplardan kaçının, bunlar kazançsız yatırımın bir numaralı nedenidir. |
| Gün içi işlem yapan bir trader olmasanız bile her fiyat adımını izleyecek kadar büyük boyutta işlem yapmayın. |
| Kalp atış hızınızı veya terlemenizi önemli ölçüde artıracak kadar büyük boyutta alım satım yapmayın. |
| Her işlem sonraki yüz işleminizden yalnızca biri olmalıdır ve duygularınızı veya egonuzu etkilememelidir. |
| Piyasanın belirsizliğini takıntı haline getirerek zaman harcamayın. Odaklanabileceğiniz tek şey yatırım planınızı gerçek zamanlı olarak takip etmektir. |
| Son işleminizi unutun ve bir sonraki işleminize odaklanın. |
| Kayıplar, öğrenmek için ödediğiniz dersler olmalıdır. Sermayenizdeki düşüşlere başarısızlık olarak değil, öğrenim ücreti olarak bakın. |
| Eğer yatırım planınızı takip ettiyseniz, kaybınız arzu ettiğiniz kazanca ulaşma sürecinin sadece bir parçasıdır. Uzun vadeli düşünün. |
| Pozisyon boyutları, duygularınızı tehlikeye atacak ve sizi yatırım planınızdan uzaklaştıracak kadar büyük olamaz. |
| Kayıplarınızı telafi etmek için intikam işlemi yapmayın. Özsermaye eğriniz ne olursa olsun yatırım planınıza sadık kalın. |
| Sinyalleriniz açgözlülük, korku veya egonuza değil, fiyat hareketine dayanmalıdır. |