Şirket inceleme

Şirket değerlendirmek için yapılan incelemeler bir çok farklı yöntemle yapılabilir:

Bilanço değerlendirme

Bir şirketin bilanço yoluyla değerlendirilmesinde aşağıda gösterilen kriterler dikkate alınabilir:

• Şirketin bilançosounda görülen kısa ve uzun vadeli borçların kârlılık değerleri ile karşılaştırılması gerekir. Borçlar arttığında karlılık ta artıyorsa sorun olmadığı kabul edilir. Ancak, borçları kontrol altında tutmak ve borç ödemelerini zamanında yapmak çok önemlidir.
• Dönen varlıklarla kısa vadeli yükümlülükler, duran varlıklarla uzun vadeli yükümlülükler orantılı olmalıdır.
• Faiz ödemeleri kontrol altında yapılmalıdır.
• Geçmiş yıllar kârları yüksek olan şirketlerin yüksek miktarda temettü dağıtabileceği değerlendirilebilir.
• Bir yılda dönen varlıkların artış oranı incelenir. İncelenen şirketlerin değerleri birbirine yakınsa, öz kaynağı düşük olan şirket tercih edilir.
• Bir yılda duran varlıkların artış oranı incelenir. İncelenen Şirketlerin değerleri yakınsa, öz kaynağı düşük olan şirket tercih edilir.
• Yatırım amaçlı gayrimenkullerin artış oranının yüksek olması olumludur.
• Maddi olmayan duran varlıklarda artış oranının yüksek olması olumludur.
• Özkaynakların artış oranının yüksek olması olumludur.
• Satış gelirleri arttığında, satışların maliyeti de aynı oranda artmamalıdır. Satış gelirlerinin satışlar maliyetine oranının artması tercih edilir. Bu durumda şirket kârlılığı artacaktır.
• Maddi olmayan duran varlıklara (patent, lisans, telif hakkı) sahip olan şirketler tercih edilir. Bu varlıkların niteliklerinden dolayı, ek bir çalışmaya ihtiyaç duymadan, kaliteli kazanç sağlayabilmektedirler.
• İşletme faaliyetleri nakit akış değerinin dönem kârından büyük olması tercih edilir. Eşit olması veya yakın değerlerde olması sorun olmaz. Ancak, dönem sonu nakit ve nakit benzerleri değeri dönem başındaki değerden daha büyük olmalıdır.
• Kârın düzenli olarak artması ve öz kaynak artışına katkısı görülmelidir.
• Dönen varlık değeri kısa vadeli borçları ödeyebilecek miktarda olmalıdır.
• Net dönem kârı değerine göre araştırma ve geliştirme giderleri (ARGE) oransal olarak yüksek olmalıdır.

• Maddi olmayan duran varlıkların alımından kaynaklanan nakit çıkışlarının net dönem karına göre oransal olarak yüksekliği, hisse fiyatının gelecekte yükselme potansiyelini doğru orantılı olarak etkiler.
• Maddi olmayan duran varlıkların alımından kaynaklanan nakit çıkışlarının öz kaynak değerine göre oransal olarak yüksekliği, hisse fiyatının gelecekte yükselme potansiyelini doğru orantılı olarak etkiler.
• Yurtiçi satışların ve yurtdışı satışlara oranı çok önemlidir. Yurtdışı satışların çok olması şirket için olumlu bir durumdur.
• Bilanço tablosu, gelir tablosu ve nakit akım tablosoundaki değerleri karşılaştırma işlemleri oransal olarak yapılmalıdır.
• Ticari faaliyetlerden brüt kar değerininin ne kadarının pazarlama, satış ve dağıtım giderleri için harcandığını değerlendirmeliyiz. Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri oransal olarak ne kadar fazla olursa gelecekte kârlılığın dolayısıyla da hisse fiyatının artacağı değerlendirilir.
• Ticari faaliyetlerden brüt kar değerininin ne kadarının genel yönetim giderleri için harcandığını değerlendiriyoruz. Genel yönetim giderleri değerinin oransal olarak düşük olması tercih edilir.
• Bir şirket, önceki dönemlere oranla, her dönemde genel yönetim giderlerini dikkati çeken ölçüde artırmışsa, şirketin karlılığı azalır.
• Yatırım faaliyetleri ile ilgili gelir ve gider kalemlerini incelediğimizde, gelirler giderlerden fazla olmalıdır.
• Diğer faaliyetler ile ilgili gelir ve gider kalemlerini incelediğimizde, gelirler giderlerden fazla olmalıdır. Eğer gider gelirden fazla ise bu faaliyetleri yapmamak tercih edilmelidir.
• Ana ortaklığa ait öz kaynaklar kontrol edlmelidir.

Gelir tablosu değerlendirme

Gelir tablosu, bir işletmenin belirli bir hesap döneminde elde ettiği gelirle, yaptığı giderleri düzenli bir şekilde gösteren ve dönem faaliyetlerinin net sonucunu, kar ve zarar olarak özetleyen bir tablodur.

Bu tabloda artan satışların kârlılığı artırıp artırmadığı kontrol edilir. Bu nedenle, "Satış gelirleri" ve "Satışların maliyeti" değerleri karşılaştırılmalıdır.

Geleceğin fiyatlanması için en önemli değerlendirme kriteri gelir tablosudur. Gelirin artması ileride öz kaynağı artırma potansiyelini artıracağı için, geleceğin fiyatlanmasında rol oynar.

Bilanço anın fiyatlanması için, gelir tablosu geleceğin fiyatlanması için kullanılır.

Asıl kâr öz kaynağa döndüğü zaman, hisse fiyatı artar.

Gelir (kar) artışı -> Öz kaynak artışı -> Hisse fiyatı artışı

Gelir tablosu şirketlerin momentumu hakkında bilgi verir.

Nakit akış tablosu değerlendirme

Nakit akış tablosu, bir şirketin işletmenin belirli bir dönemdeki nakit akışlarını; nakit kaynak ve kullanım yerlerini gösteren bir tablodur.

Nakit akış tablosu bir şirkete ait aşağıda gösterilen değerleri gösterir:

• Nakit giriş ve çıkışları
• Dış finansman ihtiyacı
• Kâr payını ödeme gücü

Nakit akım tablosunun içeriğinde aşağıdaki değerler yer alır:

• İşletme faaliyetlerinden nakit akışı
• Yatırım faaliyetlerinden nakit akışı
• Finans faaliyetlerinden nakit akışı

Nakit akış tablosu aşağıdaki kriterlere uygun olarak değerlendirilir:

• Faaliyetlerden elde edilen nakit artışları görülmelidir.
• Ticari alacaklarda artış görülmelidir.
• İşletme faaliyetleri nakit akış değerinin dönem kârından büyük olması tercih edilir.
• Yatırım faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışları değeri yapılan yatırımları incelemek için kullanılır.
• Maddi ve maddi olmayan duran varlıkların satışından kaynaklanan nakit girişleri tercih edilen bir durum değildir.
• Maddi ve maddi olmayan duran varlıkların alımından kaynaklanan nakit çıkışları olumlu bir durum olarak değerlendirilebilir.
• Alınan borcun kârlılığı artırması, öz sermaye kârlılık oranını da artıracağından, çok olumlu bir gelişme olarak değerlendirilir.

Değerleme oranlarını kullanma

Bir şirketin değerlendirilmesi için, diğer temel analiz yöntemleri ile birlikte, değerleme oranlarını kullanabiliriz. Değerleme oranlarını hesaplamak için, bilanço ve gelir tablosunda yer alan değerler kullanılır.

Değerleme oranları, şirketlerle ile ilgili değerlendirmelerde sektörel bazda işlem yapılarak kullanıldıklarında, daha verimli sonuçlar vermektedir.

Bu değerleme oranları ile ayrıntılı bilgi Değerlendirme oranları bölümünde yer almaktadır.

Finansal açıdan riskli şirketler

Bir şirketin finansal açıdan riskli olup olmadığını tespit etmek için, kaldıraç oranı, likidite oranları ve faiz karşılama oranları değerlendirilir. Bu değerlendirmenin şirketin geçmiş dönemlere ait değerleri ile birlikte sektörel bazda yapılması daha sağlıklı sonuçlar verecektir.

1. Kaldıraç oranları

Kaldıraç oranı, toplam borcun toplam varlıklara oranıdır. Kaldıraç oranı, şirketin varlıkların ne kadarının borçlarla karşılandığını gösterir.

Kaldıraç oranı = Toplam borçlar / Toplam varlıklar

Finansal borç oranı kısa ve uzun vadeli borçların toplam varlıklara oranıdır.

Finansal borç oranı faiz giderlerinin durumunu gösterir. Yüksek olması faiz giderlerinin artacağı anlamına gelir.

(Kısa vadeli finansal borçlar + Uzun vadeli finansal borçlar) / Toplam varlıklar

2. Likidite oranları

Cari oran

Dönen varlıkların kısa vadeli yükümlülüklere oranıdır.

Cari oran = Dönen varlıklar / Kısa vadeli yükümlülükler

Bu değerin en az 1 olması gerekir. 3 üzerinde olması tercih edilmez.

Likidite oranı

Stokların dönen varlıklardan çıkarılması ile elde edilen değerin kısa vadeli yükümlülüklere oranıdır.

Likidite oranı = (Dönen varlıklar – Stoklar) / Kısa vadeli yükümlülükler

1 değeri normal olarak kabul edilebilir. Cari oran ve likidite oranı büyükse şirketin borç ödeme oranının stoklarla karşılanabildiği anlamına gelir.

Nakit oranı

Nakit ve nakit benzerlerinin kısa vadeli yükümlülüklere oranıdır.

Likidite oranı = Nakit ve nakit benzerleri / Kısa vadeli yükümlülükler

3. Faiz karşılama oranı

FAVÖK değerinin net faiz değerine oranıdır.

Faiz karşılama oranı = FAVÖK / Net faiz değeri

2 değerinin altına inmesi olumsuz, 5 değerinin üstüne çıkması olumludur.

Kârlı şirketleri tespit etme

Bir şirketin karlılığını tespit etmek için, aktif karlılık, sermaye getirisi, faaliyet etkinlik oranları ve ticari alacak devir hızı değerlendirilir. Bu değerlendirmenin şirketin geçmiş dönemlere ait değerleri ile birlikte sektörel bazda yapılması daha sağlıklı sonuçlar verecektir.

1. Aktif karlılık

Net kârın toplam vrlıklara oranıdır.

Aktif karlılık = Net kar / Toplam varlıklar

Bu değer ne kadar yüksek ise, o kadar borçluluğun üstesinden gelinebilir.

2. Sermaye getirisi

Vergiden sonraki faaliyet kârının yatırılan sermayeye oranıdır.

Yatırılan sermayenin getirisi = Vergiden sonraki faaliyet karı / Yatırılan sermaye

Yüksek olması şirketin varlıklarını iyi kullandığını göstergesidir. Şirketin operasyonel performansı hakkında bilgi verir.

3. Faaliyet etkinlik oranları

Aktif devir hızı

Aktif devir hızı, yıllık satışların ortalama varlıklara oranıdıdr.

Aktif devir hızı = Yıllık satışlar / Ortalama varlıklar

Verimliliği belirlemek için kullanılır. Şirketin sahip oldukları varlıklar ile satış üretme gücünü ölçen bir orandır. Şirketin varlıklarını yılda kaç defa döndürdüğünü gösterir.

1,5 değeri iyi, 2 ve üstü oldukça iyi bir değer olarak kabul edilir. 1,5'tan düşük olması varlıkların atıl durduğunu gösterir.

Stok devir hızı

Satışların maliyetinin ortalama stoklara oranıdır.

Stok devir hızı = Satışların maliyeti / Ortalama stoklar

Şirketin stoklarını bir yılda kaç kez çevirdiğini gösterir.

4. Ticari alacak devir hızı

Satışların ortalama ticari alacaklara oranıdır.

Ticari alacak devir hızı = Satışlar / Ortalama ticari alacaklar

Satış sonrası ticari alacakların tahsil edilebilme zamanını (hızını) ölçer.

Faaliyet raporu inceleme

Faaliyet raporunda aşağıdaki konular öncelikle incelenmelidir.

• Yönetim kurulu ve üst düzey yöneticiler ile ilgili bilgiler
• Ortaklık yapısı ve sermaye dağılımı
• Personel durumu ile ilgili bilgiler
• Arge faaliyetleri
• Yatırım faaliyetleri
• Doğrudan ve dolaylı iştirakler
• Bilanço, gelir tablosu ve nakit akış tablosu
• Değerleme oranları
• Önce finansal tablolar, rasyolar ve faaliyet raporu sıra ile incelenmelidir.
• İşletmenin faaliyet gösterdiği sektör hakkında bilgi (çok önemli)
• Satışlardaki gelişmeler